7 สูตรลัด “ชั้นวางของ คำนวณรับน้ำหนักชั้นวางแบบง่าย (ต่อแผ่น/ต่อบีย์)” ให้ปลอดภัยและคุ้มค่า

ทำไมการคำนวณรับน้ำหนักจึงสำคัญ

การเลือกและใช้งานชั้นวางที่ถูกต้องเริ่มจากการคำนวณโหลดอย่างมีหลักการ เพราะความผิดพลาดเล็กน้อยอาจนำไปสู่ การแอ่นตัว แตกหัก ล้มทั้งบีย์ สร้างความเสียหายต่อสินค้า คน และระบบปฏิบัติการ ทั้งยังบานปลายเป็นต้นทุนซ่อม/หยุดงาน (downtime) ที่ไม่จำเป็น บทความนี้จะปูพื้นตั้งแต่หลักการง่าย ๆ ไปจนถึง สูตรลัดและตัวอย่างจริง ให้คุณคำนวณได้รวดเร็วและปลอดภัย

หมายเหตุ: เพื่อให้คำค้นอยู่ในกรอบเนื้อหาชัดเจน บทความนี้จะใช้คำหลัก “ชั้นวางของ คำนวณรับน้ำหนักชั้นวางแบบง่าย (ต่อแผ่น/ต่อบีย์)” เป็นแกนอธิบายตั้งแต่ต้นจนจบ

คีย์เวิร์ดหลักและขอบเขต

• “ต่อแผ่น” (Per Shelf/Deck): ความสามารถรับน้ำหนักของแผ่นชั้นหนึ่งแผ่น เมื่อกระจายน้ำหนักสม่ำเสมอ (UDL)

• “ต่อบีย์” (Per Bay): โหลดรวมของชุดชั้นระหว่างเสาคู่หนึ่ง ๆ (มีหลายแผ่นซ้อนกันในบีย์เดียว)

ขอบเขตเนื้อหานี้เป็น แนวทางเบื้องต้นแบบปฏิบัติได้จริง สำหรับผู้ใช้ทั่วไป/SME หากเป็นงานวิศวกรรมเฉพาะ (ชั้นสูง, รับพาเลตหนักมาก, ห้องเย็นขนาดใหญ่) ควรอ้างอิงคู่มือผู้ผลิตและวิศวกรโครงสร้างเสมอ

หลักการรับน้ำหนักพื้นฐาน

• UDL (Uniformly Distributed Load): น้ำหนักกระจายเท่า ๆ กันบนแผ่นชั้น ทำให้คาน/แผ่นรับได้เต็มสเปค

• Point Load (จุดกด): วางหนักเป็นก้อน ๆ บริเวณกลางแผ่น จะลดความสามารถรับน้ำหนักลงอย่างมีนัยสำคัญ

• Span (ช่วงคาน/ระยะพาด): ยิ่งกว้าง คานยิ่งแอ่นง่าย ความสามารถรับน้ำหนักต่อแผ่นลดลง

• วัสดุและหน้าตัด: เหล็กพ่นสี/ชุบสังกะสี, ไม้, สแตนเลส, ตะแกรง (wire deck) แต่ละชนิดให้ความแข็งแรงต่างกัน

• การยึดฐาน/ค้ำยึด: Upright, bracing, anchor และ footplate มีผลต่อความมั่นคง “ต่อบีย์”

ส่วนประกอบชั้นวางที่มีผลต่อโหลด

• เสา (Upright): รับแรงอัดและส่งต่อโหลดลงพื้น

• คาน (Beam): รับแรงดัดจากแผ่นชั้น ยิ่งหน้าตัดใหญ่ ยิ่งรับได้มาก

• แผ่นชั้น (Deck): เหล็ก/ไม้/ตะแกรง เลือกให้สอดคล้องกับ UDL ที่ต้องการ

• ค้ำยึด (Bracing/Back panel): เพิ่มความแข็งแรงด้านข้างและด้านหลัง

• Anchor/Footplate: ยึดฐานกับพื้น ลดการโยก/ล้ม โดยเฉพาะชั้นสูงหรือรับพาเลต

สูตรลัด 7 ขั้นสำหรับคำนวณเบื้องต้น

1. เก็บข้อมูลสินค้า: น้ำหนักต่อหน่วย ขนาด ชนิดบรรจุภัณฑ์

2. กำหนดรูปแบบวาง: กระจายเต็มแผ่น (UDL) หรือเป็นก้อน (Point load)

3. เช็คสเปคผู้ผลิต: ค่า UDL ต่อแผ่น, ความยาวแผ่น, ประเภทคาน/แผ่น

4. คำนวณต่อแผ่น: น้ำหนักสินค้าที่จะวางรวมกัน ≤ UDL ต่อแผ่น / Safety Factor

5. คำนวณต่อบีย์: ผลรวมทุกแผ่นในบีย์ + น้ำหนักโครงสร้าง ≤ ความสามารถของเสา/ค้ำยึด และการยึดฐาน

6. ตรวจความเสถียร: ระยะทางเดิน, จุดกันชนเสา, ระยะถึงสปริงเกลอร์

7. ติดป้ายโหลด: ระบุ “ต่อแผ่น” และ “ต่อบีย์” ชัดเจน ณ จุดใช้งาน

การคำนวณ “ต่อแผ่น” (Per Shelf/Deck)

สูตรพื้นฐาน:

ความสามารถใช้งานจริงต่อแผ่น = (UDL ผู้ผลิต ต่อแผ่น) ÷ Safety Factor

เลือก Safety Factor (SF) เบื้องต้น: 1.25–1.5 สำหรับงานเบา–กลาง, 1.6–2.0 สำหรับงานเสี่ยง/วางเป็นก้อน/สภาพแวดล้อมไม่แน่นอน

ตัวอย่าง:

• ผู้ผลิตระบุ UDL ต่อแผ่น = 200 กก.

• เลือก SF = 1.5 (งานทั่วไป)

• ความสามารถใช้งานจริง = 200 ÷ 1.5 = 133 กก.ต่อแผ่น

หมายความว่า ควรวางน้ำหนักรวมต่อแผ่นไม่เกิน 133 กก. และควรวางแบบกระจายเท่า ๆ กัน

เทคนิคการจัดวาง:

• วางของหนัก ใกล้เสา หรือ ชิดด้านใน

• หลีกเลี่ยงวางก้อนหนักตรงกลางแผ่น

• ถ้าจำเป็นต้องวางเป็นก้อน ให้ลดโหลดใช้งานลงอีก 10–20%

การคำนวณ “ต่อบีย์” (Per Bay)

คำจำกัดความ: บีย์ = ชุดชั้นระหว่างเสาคู่หนึ่ง (เช่น ซ้าย–ขวา) อาจมีหลายแผ่นซ้อนกัน

สูตรพื้นฐาน:

โหลดใช้งานรวมต่อบีย์ = ผลรวม(โหลดใช้งานจริงต่อแผ่นแต่ละระดับ) + น้ำหนักโครงสร้างบางส่วน
ต้อง ≤ ความสามารถของเสา/ค้ำยึด/การยึดฐาน และไม่เกินโหลดจุดรับพื้น

ตัวอย่าง:

• บีย์หนึ่งมี 4 แผ่น แต่ละแผ่นใช้งานได้ 133 กก. (จากตัวอย่างก่อนหน้า)

• โหลดรวมต่อบีย์ (ไม่นับโครงสร้าง) = 133 × 4 = 532 กก.

• เพิ่มน้ำหนักโครงสร้างประมาณ 8–12% (สมมุติ 10%) → 532 × 1.10 = 585 กก.

• ตรวจคู่มือผู้ผลิตว่า Upright และ Bracing ของรุ่นนี้รองรับได้เกิน 585 กก. อย่างปลอดภัย พร้อมระบุจำนวนชั้นสูงสุดที่แนะนำ และตรวจค่า โหลดจุดรับพื้น (floor point load) จากวิศวกรอาคาร

ตัวอย่างคำนวณครบวงจร (ร้านและคลัง)

เคส A: หน้าร้าน Gondola ความยาว 90 ซม. × ลึก 45 ซม. × 4 แผ่น

• UDL ผู้ผลิตต่อแผ่น = 120 กก.

• เลือก SF = 1.4 → ใช้งานจริงต่อแผ่น = 120 ÷ 1.4 = 86 กก.

• ต่อบีย์ = 86 × 4 = 344 กก. (+10% โครงสร้าง ≈ 378 กก.)

• ข้อแนะนำ: ใช้ stopper/กันตก, วางสินค้าหนักที่ชั้นล่าง ลดศูนย์ถ่วง

เคส B: Selective Rack รับกล่องบนคานยาว 2.7 ม. × 3 ระดับ

• UDL ต่อระดับ (ผู้ผลิตให้เมื่อใช้แผ่นเหล็ก/ตะแกรงตามสเปค) = 1,000 กก.

• เลือก SF = 1.6 → ใช้งานจริงต่อระดับ = 1,000 ÷ 1.6 = 625 กก.

• ต่อบีย์ (3 ระดับ) = 625 × 3 = 1,875 กก. (+10% โครงสร้าง ≈ 2,063 กก.)

• ตรวจ Upright rating, จำนวนคานผัง (beam level) ที่ผู้ผลิตอนุญาต และ Anchoring ตามคู่มือ

การเลือก Safety Factor ให้เหมาะ

• 1.25–1.4: งานเบา วาง UDL จริง สภาพแวดล้อมแห้ง

• 1.5–1.6: งานทั่วไป มีโอกาสเกิดจุดกด/ย้ายของบ่อย

• 1.8–2.0: งานเสี่ยงสูง อุณหภูมิสุดขั้ว/ความชื้นสูง/รถยกใกล้ชั้น/วัสดุเปราะ

หลักคิดคือ ยิ่งไม่แน่ใจ ยิ่งเพิ่ม SF และคุมการใช้งานจริงด้วยการติดป้ายโหลด–อบรมพนักงาน

ข้อควรระวัง 10 ข้อที่ทำให้คำนวณเพี้ยน

1. ใช้ค่า UDL ของรุ่น “คนละความยาว/หน้าตัดคาน”

2. ลืมคิดน้ำหนักโครงสร้าง/อุปกรณ์เสริม

3. วางกองหนักตรงกลางเป็น “จุดกด”

4. ช่วงคานยาวเกิน ทำให้แอ่นเร็ว

5. ความชื้น/สนิม ลดความแข็งแรงจริง

6. ไม่ได้ยึด Anchor กับพื้นในชั้นสูง

7. เปลี่ยนเลย์เอาต์ระดับชั้นโดยไม่ทบทวนโหลด

8. ไม่มี back bracing/diagonal bracing ในชั้นสูง

9. พื้นอาคารรับน้ำหนักจุดไม่พอ

10. ไม่เคยทดสอบภาคสนามและตรวจสภาพตามรอบ

ตารางสรุปค่าอ้างอิงเบื้องต้นตามประเภทชั้น

(ค่าโดยทั่วไปเพื่อการประมาณเบื้องต้น—ต้องยืนยันกับสเปคผู้ผลิตเสมอ)

การทดสอบภาคสนามแบบง่าย

• เตรียมน้ำหนักทดสอบ ทีละ 25–50% ของค่าใช้งานตั้งเป้า

• วัดการแอ่น (deflection) กลางคาน/แผ่น ด้วยสเกลหรือตลับเมตร

• เกณฑ์หยุดทดสอบทันที: เมื่อได้ยินเสียงผิดปกติ, คล็อกล็อกคานหลุด, การแอ่นเกินแนวทางผู้ผลิต, เสา/คานบิด

• บันทึกผลและติดป้ายโหลด ตามค่าที่ปลอดภัยจริง ไม่ใช่ค่าที่ “อยากได้”

เช็กลิสต์ก่อนสั่งซื้อ–ก่อนใช้งานจริง (18 ข้อ)

1. รายการ SKU พร้อมน้ำหนัก/ขนาด 2) รูปแบบการวาง (UDL/จุดกด)

2. ความยาวแผ่นและช่วงคาน 4) UDL ต่อแผ่นจากผู้ผลิต

3. Safety Factor ที่เลือก 6) คำนวณต่อแผ่นและต่อบีย์

4. Upright/Bracing rating 8) Anchor/Footplate ตามคู่มือ

5. ระยะทางเดินและกันชนเสา 10) ระยะถึงสปริงเกลอร์

6. ป้ายโหลดต่อแผ่น/ต่อบีย์ 12) ตารางตรวจสภาพ 3–6 เดือน

7. แผนอบรมผู้ใช้งาน 14) การทดสอบภาคสนามก่อนใช้งานจริง

8. เอกสารคู่มือและแรงบิดน็อต 16) อะไหล่/บริการหลังการขาย

9. ประเมิน TCO (รวมซ่อม/บำรุง) 18) เผื่อการขยายใน 12–24 เดือน